بازی درمانی (play therapy) نوعی درمان است که عمدتاً برای کودکان استفاده می شود زیرا آن ها معمولا قادر نیستند به خوبی احساسات خود را پردازش کنند و مشکلات خود را به والدین یا سایر بزرگترها بیان کنند. اگرچه ممکن است روش بازی درمانی، یک بازی معمولی به نظر برسد، اما نتایج و عملکرد آن بیشتر از یک بازی معمولی خواهد بود. از بازی درمانی کودکان می توان برای کشف و مقابله با انواع مسائل و مشکلات کودک استفاده کرد. برای آشنایی بیشتر با این روش درمانی و فواید آن تا پایان این مطلب با ما همراه باشید.
فواید بازی درمانی
بنابر ادعای سازمان بین المللی بازی درمانی، حدود 71 درصد از کودکانی که بازی درمانی انجام می دهند، ممکن است تغییرات مثبتی را تجربه کنند. در حالی که برخی از کودکان یا والدین آن ها ممکن است بازی درمانی را با تردید شروع کنند، اما با مشاهده روند پیشرفت و بهبود نتایج در کودکان، اعتماد به درمانگر بیشتر می شود. برخی از مزایای بالقوه بازی درمانی عبارتند از:
مسئولیت بیشتر در قبال برخی رفتارها
توسعه راهبردهای مقابله ای و مهارت های خلاقانه حل مسئله
یادگیری احترام به خود
ایجاد همدلی و احترام به دیگران
بازی برای کاهش اضطراب کودکان
یادگیری کامل بیان احساسات
مهارت های اجتماعی قوی تر
روابط خانوادگی قوی تر
تشویق استفاده از زبان
بهبود مهارت های حرکتی مختلف
باید توجه کنید که در صورتی که تشخیص داده شود که کودک شما دارای یک بیماری روانی یا جسمی است، بازی درمانی نمی تواند جایگزین داروها یا درمان های ضروری دیگر شود بلکه لازم است که بازی درمانی کودکان را کنار سایر روش های درمانی استفاده کرد.
در چه مواردی از بازی درمانی استفاده می شود؟
اگرچه افراد در هر سنی می توانند از بازی درمانی بهره ببرند، اما معمولاً برای کودکان بین 3 تا 12 سال استفاده می شود. بازی درمانی ممکن است در شرایط مختلفی مفید باشد، مانند:
مواجهه با اقدامات پزشکی، بیماری مزمن یا مراقبت های تسکینی
تأخیر رشدی یا اختلالات یادگیری
رفتارهای مشکل ساز در مدرسه
رفتار پرخاشگرانه یا عصبی
مسائل خانوادگی، مانند طلاق، جدایی، یا مرگ یکی از اعضای نزدیک خانواده
بلایای طبیعی یا حوادث آسیب زا
خشونت خانگی، سوء استفاده یا بی توجهی
اضطراب، افسردگی، اندوه
اختلالات توالت کردن
اختلال نقص توجه و بیش فعالی (ADHD)
اختلال طیف اوتیسم (ASD)
بسته به سن و مرحله رشد، کودکان ممکن است مهارت های زبانی بزرگسالان را نداشته باشند. آنها ممکن است چیزی را احساس کنند، اما نتوانند به خوبی آن را به یک بزرگسال بیان کنند یا بزرگسال قابل اعتمادی نداشته باشند که با او به خوبی ارتباط برقرار کنند. از سوی دیگر، بزرگسالان می توانند نشانه های کلامی و غیرکلامی کودک را اشتباه تعبیر کنند یا به آن ها بی توجهی کنند. بازی درمانی کودکان به آن ها یاد می دهد که جهان و جایگاه خود را در آن درک کنند. اینجا جایی است که آنها آزادند تا احساسات درونی و عمیق ترین احساسات خود را به نمایش بگذارند. اسباب‌بازی‌ها می‌توانند به عنوان نماد عمل کنند و معنای بیشتری پیدا کنند. از آنجایی که کودک نمی تواند به اندازه کافی خود را در دنیای بزرگسالان بیان کند، درمانگر به کودک در دنیای خود و در سطح خود می پیوندد.
نحوه انجام بازی درمانی
بازی درمانی بسته به درمانگر و نیازهای خاص کودک متفاوت خواهد بود. برای شروع، ممکن است لازم باشد درمانگر کودک را در حال بازی مشاهده کند. همچنین ممکن است با کودک، والدین یا معلمان مصاحبه جداگانه انجام دهد. پس از یک ارزیابی کامل، درمانگر برخی از اهداف درمانی را تعیین می‌کند و برنامه‌ای برای چگونگی ادامه آن تدوین می‌کند. بازی به کودک کمک می کند تا احساسات خود را کشف کند و با آسیب های حل نشده مقابله کند. به این ترتیب، کودکان می توانند مکانیسم های مقابله ای جدید و نحوه تغییر دادن رفتارهای نامناسب را بیاموزند. بازی درمانی کودکان معمولا توسط متخصصانی که دارای مجوز هستند مثل روانشناسان، روانپزشکان، درمانگران رفتاری و شغلی، فیزیوتراپیست ها و مددکاران اجتماعی انجام می شود. علاوه براین، انجمن هایی نیز ممکن است در کشورهای مختلف وجود داشته باشد که برنامه‌های آموزشی تخصصی برای متخصصان سلامت روان، مشاوران مدرسه و والدین ارائه ‌کنند.

در مورد نحوه تعامل کودک با انواع مختلف اسباب بازی و چگونگی تغییر رفتار آنها از جلسه ای به جلسه دیگر می توان چیزهای زیادی را آشکار کرد. آنها ممکن است از بازی برای نشان دادن ترس ها و اضطراب ها، به عنوان یک مکانیسم تسکین دهنده، یا برای درمان و حل مشکل استفاده کنند. درمانگران از این مشاهدات به عنوان راهنما برای مراحل بعدی استفاده می کنند. هر کودک متفاوت است، بنابراین درمان، متناسب با نیازهای فردی آنها انجام می شود. با پیشرفت درمان، می توان رفتارها و اهداف را دوباره ارزیابی کرد. درمانگران همچنین به نحوه برخورد کودک با جدا شدن از والدین، نحوه بازی تنها و نحوه واکنش آنها هنگام بازگشت والدین توجه می­کنند. در برخی موارد، درمانگر ممکن است والدین، خواهر و برادر یا سایر اعضای خانواده را وارد بازی درمانی کند. این کار می تواند به آموزش حل تعارض و بهبود پویایی خانواده کمک کند.